BİYOGRAFİ

Geçmişi Aydınlatanlarda Bugün: İbn Hazm

Müslüman tezkirecilerin ağırlıklı görüşüne göre Fars asıllı olduğu söylenen İbn Hazm’ın tam adı Ebu Muhammed Ali ibn Ahmed ibn Said ibn Hazm ibn Galip ibn Salih ibn Halef Maden ibn Süfyan ibn Yezid el- Farisi’dir. Künyesi Ebu Muhammed olan İbn Hazm’ın dedelerinden olan Yezid el Farisi Hz. Ömer döneminde Müslüman olmuştur. Ailesinin Endülüs’e girişi ise Endülüs Emevi Devleti’nin ilk hükümdarı I. Abdurrahman döneminde gerçekleşmiştir. Kendi ifadesiyle h.384/m.994’te Rabaz-ı Muğire denilen Kurtuba’ya yakın bir mevkide doğmuştur.

İbn Hazm “Güvercin Gerdanlığı” isimli kitabında yetişkin oluncaya kadar kadınlar tarafından eğitildiğini ve kendisine Kuran, şiir ve hüsn-i hatt eğitimi verildiğini anlatır. Abdurrahman ibn el-Yezid el-Azdi ve Ebu Ali el-Hüseyin el-Fasi eşliğinde Kuran, hadis arapça ve kelam, Ahmen ibn el-Cesur ve Ebubekir Muhammed İbn İshak el-Hamedani’den hadis, Abdullah ibn Dahhun, İbnu’l Fardi ve Ebu’l Hayr Mesud ibn Müflit’ten fıkıh, Muhammed ibnu’l-Hasen el-Mezheci ve İbnu’l-Kettani’den mantık ve felsefe dersleri almıştır.

İbn Hazm’ın yetişkinlik dönemlerinde Endülüs’te siyasi çekişmeler neticesinde taht kavgaları başlamış, bu gergin siyaset ortamının getirmiş olduğu kaos döneminden İbn Hazm da ciddi şekilde etkilenmiştir. Endülüs’ün o dönemde içinde bulunduğu düzensizliği şöyle dile getirir İbn Hazm:

Hişam el Müeyyed   tahta geçince üzerimize üşüşen olumsuzluklar başımızdan aşarken vezirlerin düşmanlığına minnet borçluyuz: Tutuklandık ve göz altına alındık, ezici cezalara maruz kaldık ve sonunda dayak yedik. İç savaş uzadı ve yayıldı: Bütün sınıflar özellikle de biz, bu savaşın etkilerinden çok acı çektik. Sonunda vezir olan babam 28 Zilkade’de 402/1012 de cumartesi öğleden sonra vefat etti. Durumumuz aynen anlattığımız gibiydi.

H.404’te sürgüne gönderilen İbn Hazm, h.407 yılında Almera valisi Ali ibn Hammad el-Haseni tarafından önce hapse attırıldı sonra sınır dışı edildi. IV. Abdurrahman’ın halifeliğini ilan ettiğini duyunca Berberilerle savaşmak üzere halifeye katıldı ve O’na vezirlik yaptı. O tarihten sonra birkaç kez tevkif edilip hapse atılan İbn Hazm Berberi ayaklanmasında Kurtuba’dan ayrılarak Şatibe (Javita) bölgesine geldi. Burada Tavku’l Hammame (Güvercin Gerdanlığı) isimli eserini kaleme aldı. Daha sonra Mayorka adasına geçen İbn Hazm burada Maliki alimi Ebu’l Velid al-Baci ile münazarada bulundu. Kimileri bu münazara da yenildiği için Sevilla’ya geçtiğini söyler.

Kitaplarının Abbadi hükümdarı tarafından yakılması sonucu “Naktu’l Arus” adlı bir eser kalem alan İbn Hazm Sevilla’dan ayrılıp Leble’ye geçti ve vefatına kadar burada yaşadı. İbn Hazm h. 456 yılında vefat etti.

Eserleri

İbn Hazm İslam dünyasında çok sayıda eserler veren âlimler arasındadır. Oğlu Ebu Rafi babasının 80000 varaktan müteşekkil 400 cilt kitap kaleme aldığını haber verir. Bu eserlerin gergin bir Endülüs ortamında ve ailesinden uzakta, öldürülme korkusuyla iç içe bir durumda  kaleme alındığı bilinmelidir.

a)Fıkıh ve Usule Dair eserleri

El-Muhalla: Zahiri Fıkhına dair yazdığı bu eser, yine kendisine ait olan El-Mücella adlı eserin bir şerhidir.

El-İhkam fi usuli’l-ahkâm: Eser İbn Hazm’ın Fıkıh usulü ve Zahiri düşüncesine dair görüşlerini içerir.

En-Nebzetu’l kafiye fi usuli ahkami’d-din: Muhtasar bir fıkıh kitabı niteliğindedir.

İbn Hazm’ın fıkıh ilmine dair bu temel kitapların yanında Meratibu’-icma, es-Siyase, Mülahhasu ibtali’l-kıyası ve’r- re’y ve’l-istihsan ve’t-taklid ve’t-ta’lil, Manzumetü İbn Hazm fi kavaidi usuli’l-fıkhi’z Zahiri ve Usulü’l-fıkıh adlı eserleri bulunmaktadır.

b)Kelam ve Felsefe’ye Dair Eserleri

Et-Takrib li-haddi’l-mantık ve’l-medhal: Aristo mantığına ilişkin değerlendirmelerin yer aldığı bu eserinde İbn Hazm mantığın önemine vurgu yapar.

Müdavatu’n Nüfus: el-Ahlak ve’s Siyer adıyla meşhur olan bu kitabın defalarca neşri yapılmıştır.

El-Usûl ve’l Fürû: İbn Hazm’ın çeşitli kelam konularını tartıştığı eseri.

c)Tarih ve Biyografi’ye Dair Eserleri

Cemheretu’l Ensabi’l-Arab: Kendinden sonraki ensab kitaplarına kaynaklık etmiş olan kapsamlı bir eser.

Cevamiu’s Sire: İbn İshak’tan nakillerin bulunduğu muhtasar bir siyer kitabı.

Yazarın Veda hutbesinin mahiyetini anlatmak üzere kalem aldığı Huccetu’l-Veda ve İslam tarihine ilişkin olan Hulasa fi Usuli’l İslam ve Tarihi adlı eserleri de mevcuttur.

d)Edebiyat

Divan-ı Şi’ri İbn Hazm: İbn Hazm, Endülüs’ün Cahız’ı olarak bilinir ve belagattaki ustalığı İbnu’l Mukaffa ile kıyas edilirdi. Onun şiirleri Divan adlı eserinde toplanmışsa da farklı eserlerinde de parça parça şiirlerini görmek mümkündür.

Tavku’l Hammame: Türkçeye Güvercin Gerdanlığı ile çevrilmiş olan bu eser İbn Hazm’ın en önemli eserlerinden biridir. Eserde “aşk”ın biri kavramsal diğeri yaşanabilir iki yönüne değinir.

e)Risaleler

İbn Hazm’ın müstakil eserleri dışında otuza yakın risaleleri de bulunmaktadır.  Yazarın risalelerinden bazıları İhsan Abbas’ın tahkikiyle “Resailû İbn Hazm el Endülüsi”   adıyla basılmıştır.

f ) Dinler Tarihi

•Kitabu’l Fasl fi’l Milel ve ‘l Ehva ve’n Nihal

Yazarın diğer dinleri ve doktrinleri incelemek üzere kaleme aldığı en kapsamlı eseridir. Eserde; Yahudilik, Hıristiyanlık, Sabiilik, Mecuslilik, Berahime ve Hint Dinlerine dair değerlendirmeler bulunmaktadır. İbn Hazm’ın kendisinden önce yazılan dinler hakkındaki çalışmaları yetersiz bularak tarafsız dürüst ve daha anlaşılır bir çalışma ortaya koymak adına yazdığı bu eserinde dinleri işlevlerine ve itikatlarına göre tasnif etmiştir.

•İzharu Tebdili’l Yahud ve’n –Nasara li’t-Tevrati ve’l İncil ve Beyan-u Tenakuz-ı mâ bi-Eydihim min zâlike mimma lâ Yehtemilü’t-Te’vil.

Yahudi ve Hıristiyanların, Tevrat’ı ve İncil’i tahrif etmelerini çelişkiye imkan vermeyecek bir yorumla anlatan bu eserin müstakil bir kitap olduğu ve el-Fasl adlı esere daha sonradan dahil edildiği düşünülmektedir.

•Te’lîf fi’r-redd alâ Enâcîli’n-Nesârâ

İzhar adlı eserin bir bölümünü ihtiva ettiği düşünülen bu çalışma sonradan yazılan İncillere reddiye niteliğindedir.

•Muhtasaru’l-Milel ve’n-Nihal

Günümüze ulaşmayan bu çalışma el Fasl’ın bir özeti niteliğinde olduğu söylenmektedir.

•el-Usûl ve’l-Furû‘

Yukarıdaki eserlerden farklı olarak günümüze ulaşan bu eser El Fasl’ın sistematik bir özetidir.

•Risâle fi’r-Redd alâ İbni’n-Nağrîle el-Yehûdî

Bu eser, Gırnata Yahudi Cemaati Lideri olan İbnu’n Nağrile’nin Kuran’a yönelttiği eleştirilere cevap vermek amacıyla yazılmıştır.

Kaynak: milelvenihal.org

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir