Kazakistan’da İslami Bankacılık ve Sermaye Piyasası
Kazakistan’da herhangi bir İslami finans gelişimi olup olmadığı sorusunun cevaplanması kolay değildir. Kazakistan hükümetinden, altyapı, KOBİ’ler, tarım ve benzerleri için alternatif bir fon kaynağı olarak İslami finans için kesinlikle güçlü bir destek vardır. Ancak Kazakistan, on yıldan uzun bir süre önce yönetilen Kazak kanunu gibi yerli İslami bankacılık işlemleri için ilgili mevzuatı kabul etmesine ve Dubai Uluslararası Finans Merkezi’nin modeline dayanan Astana Uluslararası Finans Merkezi’ni (AIFC) kurmasına rağmen, İslami finans hala gelişiminin erken aşamalarında ve İslami ürünler nadiren kullanılmaktadır
Kazakistan Merkez Bankası’na (NBK) göre, 2019 itibarıyla, İslami bankacılık varlıklarının payı, Kazakistan’daki toplam bankacılık sektörü varlıklarının sadece yüzde 0,21’ini oluşturmaktadır. Bunca yıl Kazakistan’da Şeriat uyumlu finans için gerçek bir piyasa talebi olmadığı iddia edilebilir.
Son gelişmeler
Avrasya Ekonomik Birliği ve Orta Asya’nın İslami finans merkezi olma çabalarında, Kazakistan 2009, 2011 ve 2015 yıllarında üç dizi anayasa değişikliğini kabul etti. 2018’de kurulan AIFC, Avrupa Birliği’nin Ana Planı’nı (Yol Haritası) kabul etti. Kazakistan’da İslami finansın geliştirilmesi, bu da ülkede yapılacak diğer yasal değişiklikler açısından İslami finans faaliyetlerinin geliştirilmesine yönelik önem arz etmektedir. Kazakistan hükümetinin İslami finans için özel bir yasal ve düzenleyici çerçeve oluşturan söz konusu girişimleri nedeniyle, Kazakistan’da daha önce ticari bir banka olan ancak bankadan izin alan Al Hilal Bank ve Zaman Bank olmak üzere iki tam faaliyet gösteren İslami banka bulunmaktadır.
Buna ek olarak, bir İslami kiralama (Ijarah) şirketi – Kazakistan Ijara Şirketi; İslami bir karşılıklı sigorta şirketi – Karşılıklı Sigorta Şirketi Takaful; ve çok işlevli bir İslami finans kuruluşu olan Al Saqr Finance, Kazakistan’da mevcuttur. Kazakistan’da birleşik İslami finans kanunu yoktur. Bunun yerine, yerel İslami finans işlemleri Kazakistan’ın genel bankacılığı, menkul kıymetler, sigorta ve diğer ilgili mevzuatla düzenlenmektedir. Yabancı İslami finans kurumlarının Kazakistan’da düzenlenmiş İslami bankacılık ve sermaye piyasası hizmetleri sunmasına izin verilmemektedir (örneğin, Kazak İslami bir banka veya Kazak sigorta şirketi olarak muamele edilemez). Kazak hukuku genel olarak İslami ürünlere karşılık gelen konvansiyonel ürünlerle eşit muamele etmekte, böylece İslami finans için de bir alan açmıştır. Örneğin, Kazakistan’da kurulan sözde Kazak İslami bankalarına, Kazak geleneksel bankalarıyla aynı şekilde muamele edilir.
İslami Bankacılık
İslami ve konvansiyonel bankacılık, sermaye piyasaları ve sigorta ürünlerinin gözetiminden sorumlu ana makam NBK’dır, yani İslami finans kurumları için özel bir denetim makamı yoktur.
Kazak İslami bir banka, NBK tarafından verilen bir İslami bankacılık lisansı ile oluşturulmuş bir Kazak ticari bankasıdır (yani Kazak anonim şirketi olarak dahil edilecektir).
Bir İslami bankacılık lisansı, bir kazak İslam bankasına, diğer hususların yanı sıra, aşağıdaki özel işlemleri yürütme yetkisi verir: faizsiz mevduat kabul etme ve ticari işlemleri mal alımı / satımı veya projelere, leasing ve benzeri faaliyetlere katılım yoluyla finanse etme. Şubat 2016’da, Ijarah ürünü (İslami leasing) kullanan İslami finans çerçevesinde ilk proje Kazakistan Kalkınma Bankası tarafından Kazakistan’da gerçekleştirildi. Ayrıca İslam Bankası Al Hilal, 2017 yılında bireyler için İslami bankacılık ürünleri piyasaya sürerek hizmet yelpazesini genişletti.
İslami sigortada Kazak kanunu özellikle Takaful ve Takaful operatörleri gibi kavramları öngörmektedir. Kazak yasası kapsamındaki İslami sigorta, bir poliçe sahibinin havuzu Takaful operatörü tarafından yönetilen başka bir poliçe sahibinin zararlarını karşılamak için ödeme yaptığı karşılıklı koruma sistemidir. Takaful yalnızca Kazak Takaful operatörleri tarafından gerçekleştirilmelidir.
İslami Sermaye Piyasası
Kazak İslami menkul kıymetler, sahiplerinin maddi varlıkların bir kısmı ve bu varlıkların elden çıkarılma hakkını ve bu tür varlık, hizmet ve diğer menkul kıymetlerin finansmanı için belirli projelerin diğer varlıklarından elde edilen gelirlerini onaylar .Kazak İslami menkul kıymetler, İslami yatırım fonlarının hisselerini ve birimlerini, İslami kira sertifikalarını, İslami katılım sertifikalarını ve Kazak kanunu ile İslami menkul kıymet olarak tanınan diğer menkul kıymetleri içerir. Kazak İslami menkul kıymetler sadece nakit olarak ödenebilir. İslami menkul kıymetler izahnamesi, anlaşmaya dayanarak ihraççı tarafından görevlendirilebilecek İslami finans ilkeleri konusunda meclis tarafından onaylanacaktır.
Kazakistan Kalkınma Bankası, 2012 yılında 1,5 milyar RM (336,66 milyon ABD $) İslam orta vadeli not programı kapsamında 240 milyon RMN (53,87 milyon ABD $)% 5,5 Sukuk Murabahah tesisi yayınladı. Bildiğimiz kadarıyla, bu Sukuk tesisleri sınır ötesi bir temelde yayınlanmış ve Kazak yasalarından (Malezya yasalarına uygun olarak çıkarılmış) ziyade yabancı tarafından yönetilmiştir ve bu nedenle Kazak İslami menkul kıymet olarak kabul edilemez. İlginç bir şekilde, 23 Şubat 2017’de Kazakistan Kalkınma Bankası’nın yönetim kurulu, 31 Aralık 2017 tarihine kadar mevcut yükümlülüklerin tam olarak karşılanmasıyla 1,5 milyar RMB’lik programı iptal etmeye karar vermişti.
Maliye Bakanlığı’na göre, Kazakistan önümüzdeki iki yıl içinde Sukuk’u AIFC borsasına yerleştirmeyi planlıyor. Egemen Sukuk’un yerleştirilmesi, Kazakistan’daki İslami finansın geliştirilmesi için atılacak büyük adım olacak ve yatırımcılara Kazakistan hükümetinin özellikle İslami finans ile ilgilendiğine dair bir işaret olacak.
Sonuç
Yukarıda belirtilen tüm noktaları göz önünde bulundurarak, Kazakistan açıkça, hem iç İslami finans endüstrisi hem de sınır ötesi İslami finans işlemleri için iyi bir yasal ve düzenleyici çerçeveye sahiptir ve bu nedenle, Kazakistan’da İslami finans ancak bu tür gelişmeler “küçük adımlarda” yapılabilir.
Kaynak: IFASS